Gençlik yıllarımızın sembol aktristi Fransız yıldız Brigitte Anne-Marie Bardot, 22 yaşında iken oynadığı “Et Dieu, Créa La Femme”, Ve Tanrı, Kadını Yarattı (1956) filmindeki rolüyle sinema dünyasının tepesine yerleşmişti. Ki, onu bu rolle şöhretin zirvesine oturtan, filmin yapımcısı Roger Vadim ile sonraki yıllarda evlenmişti.
Bardot, kırklı yaşlarda sinemadan ayrılıp sosyal ve siyasal çalışmalara yönelmişti. Bu süreçte de hayvan hakları savunuculuğu ile adı öne çıkmıştı.
Ünlülerin kürk tutkusunu “ayıp” saydıracak tepkilere öncülük etmişti. Onun girişimleri kürk kullanımını ortadan kaldırmaya yetmedi, ama kürk kullanımını bir övünme aracı olmaktan önemli ölçüde çıkardı.
*
Bugün, kürk hayvanlarının korunması kavramı çağdaş bir kültür öğesi sayılıyor. Bizde de bir dönem “hayvanları öldürmeyin!” diye sloganlaştırılmış tepkilerle kürk kullananlara yönelik eleştiriler öne çıkmıştı. Bu tepkiler zaman içinde unutulmakla birlikte görünür bir kürk kullanma hayranlığı da pek kalmadı.
Denebilir ki, insanlardaki hayvan sevgisi, moda tutkusunu yendi!
Akıl, modanın önüne geçti. Böylelikle zaten nesli tükenmeye yüz tutmuş –postu değerli- av hayvanları için bir koruma kalkanı oluştu.
*
Ne var ki, moda her zaman böyle kolay dizginlenemiyor. Son 30 yılın dört mevsim kullanımda tuttuğu kot modası, buna en güzel örnek.
Üstelik ülkemiz için tekstil sektörüne canlılık veren bir etken olma özelliği de taşıyor.
Hemen herkes yaşamının belli bir sürecini kotla geçiriyor. Her evde var.
Genç kuşağın gece kıyafetlerine bile girdi. Tarladan baloya… Her mekanda.
En makbulü de eskitilmiş olanı… Yani rengi soldurulan, eritilip tiftiği çıkarılan…
Kot kumaş kesilip biçilip dikildikten sonra bir de “eskitme” işlemine tabi tutuluyor. Değeri, ürününe göre, 5-10 kat artıyor. Gerçi ürün olarak dayanıklılık süresi yüzde 90 azalıyor, ama moda bunu gerektiriyor!
Kot giysileri değerli hale getiren eskitme işlemi özel atölyelerde yapılıyor.
Buna “kot taşlama” deniliyor.
Kumaşın üzerine basınçlı kum püskürtülerek yapılıyor. Bu işlemi yapan işçiler soludukları kum zerreciklerinin akciğerlerde oluşturduğu hasar nedeniyle ölümcül silikozis hastalığına yakalanıyorlar.
Kot taşlama işçilerinin çalışma yaşamları pek kısa oluyor. Çünkü yaşamları kısa oluyor.
Kot taşlama işçilerinin böyle bir tehdit altında olduğunu herkes biliyor.
Kot taşlama atölyeleri işleticileri de biliyor.
İnsanların ölümüne neden olan bu işlemden geçirilerek “eskitilmiş kotlar” her yerde satılıyor.
Her yaştaki insanlar da “moda” diye bunları satın alıyor.
Kimse kimseyi ayıplamıyor! Kimse “insan hayatına mal olan bir işlemden geçmiş ürünü giymem” demiyor!
*
Denilebilir ki, etkileri bilindiğine göre, işçiler de bu işi yapmasınlar!
Yapacak başka iş bulabilenler zaten bunu yapmıyorlar. Başka iş bulamayanlar da yasal bir engel konulmadıkça "ölümüne" yapacaklar bu işi!
Toplum olarak, eskitilmiş kotu "moda" olmaktan çıkarmadıkça daha pek çok silikozis hastamız olacak demektir.
*
Kürk giymeyen, giydirmeyen ve giyenleri ayıplayan Brigitte Bardot gibi bir sanatçı hayal ediyorum; evet çok var…
Kürk kullanmıyorlar, hayvanların yaşama haklarına saygı gösteriyorlar; ama sahnede eskitilmiş lime lime olmuş kotlarla şarkı söylüyorlar! Hayranlarını da özendiriyorlar.
Acaba, eskitilmiş kot giymeyi ayıp sayarak insan hayatına mal olan bir tercihi moda olmaktan çıkartacak sanatçılar da olamaz mı?
Biri çıkıp; salonları, statları, meydanları dolduran hayranlarına "ben artık eskitilmiş kot giymeyeceğim! Çünkü, kotların eskitilmesi işlemi işçi kardeşlerimizin hayatına mal oluyor!" diyemez mi?