Dünya genelinde astım, yaşam koşullarının da tetiklediği bir sağlık sorunu olarak etkin ve yaygın hastalıklar arasında sayılıyor. Bu konuda farkındalığı artırmak astım tanı ve tedavisinde önemli bir etken olarak kabul ediliyor.
Peki astım nedir? Kimlerde görülür, neden oluşur?

UZMANLARIN ANLATIMIYLA ASTIM

Astım akciğer içi hava yollarında daralmaya neden olan ve alevlenmeler (ataklar) ile seyreden müzmin (kronik) bir akciğer hastalığıdır. Hastalar, geçirdikleri ataklar arasında kendilerini iyi hissederler. Astımda hava yollarında mikrobik olmayan bir iltihap vardır. Bu nedenle hava yolu duvarı şiş ve ödemlidir. Bu durum akciğerlerin uyaranlara aşırı duyarlı olmasına neden olur. Toz, duman koku gibi uyaranlar ile hemen öksürük, nefes darlığı ve göğüste baskı hissi gibi yakınmalar ortaya çıkar. Krizde hava yollarını saran kaslar (adaleler) kasılır, ödem ve şişlik artar, ilerleyen iltihapla birlikte hava yolu duvarı kalınlaşır. Hava yollarındaki salgı bezlerinden kıvamlı bir müküs (ifrazat-balgam) salınır. Tüm bunlar hava yollarını önemli ölçüde daraltır ve havanın akciğerlere girip çıkması engellenir. Bu durum kendini artan öksürük, nefes darlığı, hırıltı, hışıltı ile kendini gösterir. Astım her yaştan bireyi etkileyebilen ve kontrol altına alınamadığında günlük aktiviteleri ciddi olarak sınırlayabilen kronik (müzmin) bir hastalıktır.

ASTIM GÖRÜLME SIKLIĞI

Dünyada yaklaşık 300 milyon kadar astımlı hasta olduğu tahmin edilmektedir. Ülkemizde ise yaklaşık her 12-13 erişkinden biri ve 7-8 çocuktan biri astım hastasıdır. Astımın görülme sıklığı yıllar içinde giderek artmaktadır.

ASTIMA NEDEN OLAN 2 GRUP RİSK FAKTÖRÜ VAR

Astım hastalığının ortaya çıkmasında etken olan faktörlere risk faktörleri denir. Astımın neden bazı bireylerde görülüp, bazılarında görülmediği işte bu risk faktörleri ile açıklanabilir. Bu faktörler kişiyle ve çevreyle ilgili olmak üzere iki gruptur. Kişisel risk faktörleri içinde kalıtım yani genetik yapı, cinsiyet ve şişmanlık sayılabilir. Çevresel risk faktörleri ise kalıtsal olarak yatkın bireylerde astımın ortaya çıkması ve ağırlığı üzerinde rol oynar. Bunlar alerjenler, tekrarlayan akciğer enfeksiyonları, sigara dumanına maruz kalma, bazı ilaçlar, iç ve dış ortam hava kirliliği ve beslenme tarzıdır.

ASTIM BELİRTİLERİ NEDİR, TANISI NASIL KOYULUR?

Öksürük (genellikle kuru, yani balgamsız), nefes darlığı, göğüste baskı hissi ve hırıltılı-hışıltılı solunum gibi belirtiler olur. Belirtiler tekrarlayıcı olup nöbetler halinde gelir. Genellikle gece veya sabaha karşı ortaya çıkar. Kendiliğinden veya ilaçlar ile düzelir. Bireye göre değişen bazı nedenler belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Belirtiler mevsimsel değişiklik gösterebilir. Astım hastalığını ortaya çıkarabilecek bir kan tahlili yoktur. Röntgen bulguları genellikle normaldir. Yakınmaları astımla uyumlu olan hastalarda yapılan muayene ve solunum fonksiyonu cihazları ile nefes ölçümleri (ilaçlı-ilaçsız) yapılarak tanı kesinleşebilir veya hastalığın ağırlığı belirlenebilir.
.
ASTIM KONTROL ALTINA ALINABİLİR

Astım tedavisinin amacı hastalığın kontrol altına alınması ve sağlanan bu durumun idame ettirilmesidir. Dünyada olduğu gibi, ülkemizde de bu hastalığın tedavisi ile ilgili gerekli her türlü ilaç ve malzeme bulunmaktadır. Uygun ilaç tedavisi ile, astımlılar iş ve okul dahil günlük yaşamlarına, hastalık nedeni ile herhangi bir kısıtlanma olmadan devam edebilirler. Astım ilaçlarının büyük bir kısmı soluk alma yolu (inhalasyon) ile kullanılan ilaçlardır ve bu yolla daha az yan etki ile direk hava yollarında istenen tedavi edici etkiyi oluştururlar. Özel cihazlarla verilirler. Tedaviye başlanırken bu özel cihazların kullanım şekli mutlaka hastalara gösterilmelidir.

ASTIMIN TAM KONTROL ALTINDA OLMASI ÖNEMLİ

Bireyin yaşamını engelsiz sürdürebilmesi için hastalığın tam kontrol altına alınması gerekir. Astımlı bir hastanın gündüzleri astım yakınmasının bulunmaması, gece astım nedeni ile uykudan uyanmaması, hastalığı tedavi eden ve kontrol altında tutan ilaçları kullanırken ayrıca sık olarak hızlı etkili nefes açıcı ilaçlara gereksiniminin olmaması, nefes ölçüm testlerinin normal olması ve günlük işlerini engellenmeden yapabilmesi hastalığın tam kontrol altında olduğunu gösterir.

HER ASTIMLIDA HASTALIK TAM KONTROL ALTINA ALINABİLİR Mİ?

Maalesef astımı tamamen kontrol altında olan hasta sayısı hem dünyada hem ülkemizde halen istenen düzeyde değildir. Halen 4 astımlıdan biri yılda bir kez astım alevlenme (atak) nedeniyle acil servise başvurmaktadır. Astım kontrolünü güçleştiren etkenler arasında ilaçların doğru teknikle ve düzenli kullanılmamasının yanı sıra, sigara dumanı, alerjenler ve kimyasallar gibi tetikleyicilere maruz kalmak ve obezite sayılabilir. Ülkemizde astımlı hastaların %10’undan fazlasının halen sigara içmekte olduğu ve %30-40’nın obez olduğu bildirilmiştir. Yapılan araştırmalarda sigarayı bırakmanın ve obez hastaların kilo vermesinin, astımın kontrolünü kolaylaştırdığı gösterilmiştir.

ASTIM GÜNÜ ETKİNLİĞİ

Astımla ilgili ayrıntılı bilgiler, 5 Mayıs Dünya Astım Günü nedeniyle yapılan etkinliklerin anlatıldığı toplantıda verildi.
Toplantıya konuşmacı olarak şu bilim katıldılar:

Prof. Dr. Sema Umut
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dekan Yardımcısı

Prof. Dr. Bilun Gemicioğlu
GARD Türkiye Koordinatör Yardımcısı
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Doç. Dr. Erkan Çakır
Bezmialem Vakıf Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi

Doç. Dr. Gülcihan Zehra Özkan
TTD İstanbul Şubesi Yürütme Kurulu Sekreteri

FARKINDALIK İÇİN

Dünya Astım Günü’nde Mayıs ayının ilk Salı günü) , Türk Toraks Derneği, Dünya Sağlık Örgütünce kurulan GARD (Global Alliance Against Respiratory Diseases) Türkiye Projesi çatısı altında TC Sağlık Bakanlığı ve Türkiye Ulusal Allerji ve Klinik İmmünoloji Derneği ile işbirliği içinde her yıl olduğu gibi bu yıl da çeşitli etkinlikler düzenlendi.
Bu çerçevede hem hastalar hem hasta yakınları hem de sağlık çalışanları için ülkemizin bir çok ilinde eğitim toplantıları yapıldı. Ayrıca hem hastalar hem de hekimleri bilgilendirmek amacıyla hazırlanan eğitim kitapları ve slayt setleri dağıtıldı. Astım için Küresel Girişim (GINA-www.ginasthma.org) desteğiyle sürdürülen çabalarla da astım hastalığı hakkında farkındalık oluşturulmaya çalışıldı.

Bu yıl etkinliklerde “Astımınızı kontrol altına alabilirsiniz” ve “Astım ilaçlarımı doktorumun önerdiği şekilde kullanıyorum, astımdan korkmuyorum” sloganları kullanıldı. Sağlık çalışanları, hasta ve hasta yakınlarıyla sağlığa ilgi duyanların katıldıkları toplantılarda, astım hastalarının doktorla işbirliği yapmalarının ve ilaçlarını düzenli kullanmalarının önemi vurgulandı.