Günlük hayatın her alanında iletişim kurmanın önemli bir parçasını konuşma oluşturuyor. Bazı yetişkinlerde görülen konuşma ve dil zorlukları sosyal hayatı ciddi anlamda etkileyebilecek sorunlara yol açabiliyor. Yetişkinlerde en çok karşılaşılan dil ve konuşma sorunlarını “Kekemelik, ses bozuklukları ve nörolojik rahatsızlıklar sonrası ortaya çıkan dil bozuklukları” oluşturuyor.
Anadolu Sağlık Merkezi Dil ve Konuşma Terapisti Seçil Aydın Oral, konuşma bozukluğu konusunda bilgi verdi.
KEKEMELİK NEDİR?
Kekemelik, konuşma sırasında akıcılığın sekteye uğraması, ses, hece ya da tek heceli sözcük tekrarı, seslerin uzaması ve hava akımında bloklar oluşması biçiminde görülür. Bu bozukluk çocuk döneminde başlayıp yetişkin dönemine kadar kronikleşebilir.
BEYİN KANAMASI ÖNEMLİ ETKEN
Beyin kanaması konuşma, dinleme ve okuma bozukluklarına yol açabiliyor Beyin krizi (inme) sonrasında hasta afazi olur. Nörolojik rahatsızlıklarda beyin krizinin görülme oranı çok yüksektir. Türkiye’de her yıl 125 bin beyin krizi yaşanıyor. Türkiye’de beyin krizi vakalarının yüzde 71’i beyin enfarktüsü, yüzde 29’u ise beyin kanamasından meydana geliyor. Afazinin beynin sol tarafında meydana gelen tümör, beyin kanaması sonucunda ortaya çıkan konuşma, dinleme, okuma ve yazma güçlüklerine neden oluyor. Afazisi olan hastaların sözel iletişim kopukluğunun olması nedeniyle, depresyonunda sıklıkla gözleniyor. Bu bozuklukta zekâ etkilenmese de dizartri ve apraksi (konuşma bozuklukları) gibi eşlik eden başka sorunlar olabilir.
KONUŞMA BOZUKLUĞUNUN TİPLERİ
2011 yılında yapılan araştırma sonuçlarına göre toplam nüfusun yüzde 6,6’sının en az bir engeli var. Konuşma bozukluğunun farklı tipleri de bu engel içinde yer alıyor. Apraksi, konuşmayı sağlayan dil-dudak, çene gibi organlara ait kasların zayıf olmamasına rağmen konuşma seslerini doğru bir şekilde söylemek için istemli hareketlerin yapılamaması olarak tanımlayabiliriz. Hastalarda sesleri taklit etme ve üretmede zorlanma, tutarsız konuşma hataları gibi sorunlar gözlenir. Dizartri ise apraksiden farklıdır. Dizartri, konuşma üretimi için kullanılan organları kontrol eden kasların bozulan hareketinden kaynaklanabiliyor. Dizartri tipi ve şiddeti sinir sisteminin hangi alanından etkilendiğine bağlıdır. Dizartrisi olan kişilerde anlaşılması zor olabilecek ağızda gevelenen, dalgalı veya mırıldanmış, konuşma gözlenir.
KONUŞMA BOZUKLUĞU TEDAVİSİ
Afazili hastanın ilk 6 ayda hızlı bir gelişimi olur. Bu nedenle vakit kaybedilmemesi gerekir. Afazi terapisinde hastanın ailesinin desteği büyük önem taşır. İş birliği içinde, hastanın sosyal yaşantıdan kopmadan, iletişim yollarını genişleterek hastayı mutlaka desteklemeleri konusunda beraber çalışılır. Afazide kullanılan standardize edilmiş testler bize dil konuşma ve bilişsel becerilerinde hangi alanların korunduğunu, hangi alanlarda desteğe ihtiyacı olduğu konusunda yardımcı oluyor. Kişiye özel tedavi amaçları belirlendikten sonra kaybedilen becerilerin öğretimine ilmek örer gibi çalışıyoruz ve hastanın motivasyonu kaybetmemesi için çaba gösteriyoruz. Kekemelik terapisinde öncesinde kişinin okuma ve konuşma örnekleri alınır. Bu örnekler bize kekemelik şiddetinin belirlenmesinde ve sınıflandırma yapmada ışık tutar.
İKİ HAFTAYI AŞAN SES KISIKLIĞI KONTROL EDİLMELİ
Yetişkinlerde görülen diğer bir konuşma sorunu ses bozukluğudur. Ses kısıklıklarının ihmal edilmesi ciddi rahatsızlıklara yol açabilir. Ses teli nodül ve polipleri, ses teli ödemi, ses telinin yapısal bozuklukları, ses teli enfeksiyonları ve sesin yanlış kullanımı, ses kısıklığına yol açan nedenler içinde yer alıyor. İki haftadan uzun süren ses kısıklıkları ve bu tip durumlarda erken teşhis edilir ve doğru zamanda ses terapisine başlanırsa ortalama 8 seans ile ses eski sağlığına kavuşabilir. Ses terapisi kişiye özeldir. Sesin güçlenmesi için hastaya bazı teknikler öğreterek egzersizler yapılır. Hastanın bu teknikleri evde tekrar etmesi ve düzenli olarak terapileri sürdürmesi, sesini doğru kullanmasında önemlidir.