Kene neden insana yöneliyor?
Prof. Dr. Zafer Karaer, hazırladığı raporda kene ile bulaşan hastalıkların artmasının eko-sistemin bozulmasıyla ilgili olduğunu belirtiyor ve mücadele yollarını anlatıyor.
29.5.2012 01:06:50

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Zafer Karaer, Türk Veteriner Hekimler Birliği için bir “Kene Raporu” hazırladı.
Kene olgusunun ayrıntılı biçimde ele alındığı rapor “Mücadele Noktasında Barışık Yaşama Yolları: Korktuğumuz Keneler Hakkında Bilinmesi ve Yapılması Gerekenler” başlığını taşıyor.
Keneyi etkisiz hale getirmenin yollarının da anlatıldığı raporun tamamını sunuyoruz.

KENE RAPORU

Keneler kutup bölgeleri hariç dünyanın her yerinde yaşamını sürdürebilen canlılardır. Bugüne kadar 3 aileye mensup 900'e yakın türü bulunmuştur. Ülkemizde 2 aileye bağlı 35 civarında kene türü olduğu bilinmektedir.
Keneler gelişmesinin her döneminde kanla beslenirler. Birkaç türü hariç kanla beslenmek için hayvan-insan ayırımı yapmaz. Ancak genellikle kırsal alanın canlıları olduğu için hayvanlardan kan emerek beslenirler.
İnsanlara da çoğunlukla çalışmak veya gezmek için gittikleri kırsal alanda yapışırlar. Bununla birlikte bazı kene türleri meskenlere de yerleşerek, buralarda hayvan ve insanlara kan emmek amacıyla gelebilirler.

HASTALIK ETKENLERİ TAŞIRLAR


Keneler sadece kan emmekle insan veya hayvana zarar vermezler, daha önemlisi kan emmek için salgıladıkları tükürükle birlikte 200'e yakın viral, bakteriyel, spiroketal, riketsial, protozoer helmint hastalık etkenlerini gerek gelişme dönemleri (larva-nimf-ergin) arasında kan emdikten sonra genellikle konak değiştirmesi ile gerekse bazı durumlarda yumurtalarına geçirerek gelişmekte olan larvaları ile insanda-insana, hayvandan-hayvana, hayvandan-insana, insandan-hayvana taşımalarıdır.

KKKA 200 HASTALIKTAN BİRİ

İşte Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi hastalığı bu 200 hastalıktan sadece biri olup, hastalık etkeni virusun taşınmasında rol alan keneler yukarıda ifade edildiği gibi hem gelişme dönemleri ile hem de yumurtalarından çıkan larvaları ile virüsü insandan-insana, hayvandan-hayvana, hayvandan-insana, insandan-hayvana taşıyabilir.

Bütün bunlardan dolayı kenelerle ilgili bilinmesi ve yapılması gerekenler hakkında bilgi sahibi olmamız, onlara karşı nasıl yaklaşmamız ve ne gibi stratejiler geliştirmemiz gerektiği noktasında önemlidir.

I- BİLİNMESİ GEREKENLER


A- Kenelerin İnsanları Tehdit Etme Nedenleri:
Kenelerin olağanüstü çoğalarak yayılmasının ve insanı tehdit etmesinin en önemli nedeni eko-sistem tahribatıdır.
Eko-sistemin esası, doğanın kendini koruma adına, kendi iç ve dış dinamiklerinin birbirleri ile dengeli ilişkisidir. Keneler de eko-sistemin denge unsurlarından biri olup, doğada birtakım canlı ve cansızla ilişki halindedir. Yani kenelerin beslendiği canlılar olduğu gibi, kenelerle beslenen canlılarda vardır. Demek ki son yıllarda kenelerle beslenen canlılar eko-sistemde daha çok yok edildi, buna bağlı olarak kene kaynaklı hastalıklar arttı, şeklinde bir tez ortaya atılabilir.

Ülkemizde Kene Eko-Sistem Tahrip Güçleri:

a- Bilinçsiz kimyasal (tarım ilaçları) satımı, alımı ve uygulamaları.
b- Bilinçsiz avcılık ve bilinçsiz hayvan katliamı .
c- Bilinçsiz tarla ve konut alanı açma amacıyla orman tahribi (özellikle
yangınlarla..).
d- Bilinçsiz köyden şehre göç (işlenen arazilerin işlenmemesi.).
e- Bilinçsiz şehirden kırsal alana gidiş-gelişler (orman evi, orman
turizmi, piknik alanları gibi.).
f- Bilinçsiz mera hayvancılığının azalması (izlenen hayvancılık
politikaları, terör gibi çeşitli nedenlerle özellikle koyunculuğun azalmasI
g- Bilinçsiz kent ve kırsal alanlarda çarpık yapılaşmalar.
Ve benzeri bilinçsiz bir takım uygulamalar günümüzde eko-sistemi tahrip eden ve kene felaketini doğuran en önemli nedenlerdir.

B- KENELERİN YAYILMA NEDENLERİ

a-Kontrolü imkansız küresel ısınma
b- Kontrolü imkansız göç eden veya hareket halindeki yaban hayvanları ile başıboş sahipsiz hayvanlar.
c-Kontrolü ihmal edilen (Veteriner Hekim) veya kontrolden kaçırılan evcil hayvan nakilleri
d-Kontrolsüz veya kontrollü insan gezi ve göçleri
C- KENELERİN İNSAN YAŞAMINA GİRME NEDENLERİ
a- Kontrolsüz birey
b- Kontrolsüz tarla
c- Kontrolsüz bağ, bahçe
d- Kontrolsüz mera
e- Kontrolsüz piknik ve park alanları
f- Kontrolsüz yerleşim alanları.

II- YAPILMASI GEREKENLER

Birey ve devlet tarafından yapılması gerekenler olarak İki başlık altında toplayabiliriz

Birey Tarafından Yapılması Gerekenler:

Her birey yaşadığı çevrede, o çevreye ve çevredeki varlıklara ne kadar saygılı olursa, o kadar çevreyle barışık yaşar. Çevreye saygı ise bireyin bizzat kendisini, beslediği hayvanını ve yaşam alanlarını kontrol altına alması ile gerçekleştirilir. Aksi halde bireyin kontrolsüzlüğü, sınır tanımazlığı çevre ile bireyi karşı karşıya getirir ve çatışma olur, bunun sonucunda hem çevre hem birey büyük yaralar alır.

1- Bireyin Kendisini Kontrol Altına Alması


Tarla, bağ, bahçe çalışanları, sağlıkçı, ziraatçı, jeolog, madenci, arkeolog araştırmacı, çoban (mecburi), avcı, piknikçi, sporcu (keyfi) gibi mecburi veya keyfi amaçla kırsalda, doğada çalışan veya dolaşan bireyin kendisini kontrol altına alması ve yapması gerekenler:
* Giysilerde kol ve bacakların bilek ve boyun kısmı sıkı, sıkı kapalı olmalı ve giysiler açık renkli olmalıdır.
* Özellikle pantolon paçaları, çorap içine sokularak ve hatta üzerine çizme giyilerek dolaşılmalıdır.
* Patentli kene elbisesi.(çok iltifat görmese de..)
* Sahadan, araziden, kırsaldan döndükten sonra, vücutta (özellikle kulak içi ve çevresi, saç ve çevresi, koltuk altı, bacak araları, diz kapağının arka kıvrımları, göbek deliği ve diğer vücut kıvrımlarının arası) el ve aynalar vasıtasıyla; çocuklar da ebeveynleri (anne, baba, büyükleri) tarafından mutlak surette günlük kene muayeneleri yapılmalıdır.
* Sahada giyilen giysilerle ev içinde dolaşılmamalıdır.
* Düzenli vücut temizliği (banyo, taranma v.s.) ihmal edilmemelidir.
* Vücutta Kan emen bir kene tespit edilmiş ise, en kısa sürede çıkartılma işlemi gerçekleştirilmelidir!!!.

- KENE NASIL ÇIKARILMALI?-


Bunun için:
• Çok yakınlarda bir sağlık kuruluşu varsa hiç vakit kaybetmeden gidilmeli ve kenenin sağlık elemanları tarafından çıkartılması sağlanmalıdır.

• Şayet yakınlarda sağlık ocağı yoksa, kan emme süresi ne kadar uzarsa (özellikle ilk 6-12 saatten sonra), hastalık etkenini verme olasılığı o kadar artacağı için, hiç panik yapmadan kan emmekte olan kene aşağıda tarif edildiği gibi elle çıkarılmalı, piyasada çeşitli isim ve fonksiyonlarda kene çıkartmada kullanılan fırsatçıların ürünlerinden satın alınmamalıdır!!!....

• Çıkarılacak olan kenenin kusmaması için kan emen kenenin üzerine ilaç veya her hangi bir kimyasal veya sabun köpüğü gibi herhangi bir madde dökülmemeli, sigara ve benzeri yakıcılarla yakılmamalı!!!

• Kan emmekte olan kenenin elle çıkarılması esnasında, kene ile parmakların direkt temasını önlemek amacıyla her yerde bulunabilen sadece ve sadece bir kağıt, bir bez parçası, ince bir ip ile veya bir pens, ya da bir cımbız ile veya eldiven takarak kan emmekte olan kene, kan emme noktasına en yakın yerden tutulup, dikkatlice dik olarak yukarı doğru çekilerek çıkarılmalıdır!!!.

• Bu işlem esnasında kenenin halk arasında baş olarak bilinen, ağız organlarından bazıları deride kalsa da çok fazla önemli değildir, önemli olan kenenin bir an önce kan emmesine son verilmesidir!!!.

• Kene çıkarıldıktan sonra kenenin çıkmış olduğu deri kısmına vakit geçirmeden alkol, kolonya veya tentür di iyot gibi mikrop öldürücüler bol miktarda sürülmelidir!!!.

• Çıkarılmış olan kene içinde yine alkol, kolonya veya çamaşır suyu bulunan bir şişeye alınmalı ve acil olarak en yakın sağlık kuruluşuna getirilmelidir!!!

• Kene tutmuş her insan, ister kene çıkarılmamış, ister kene çıkarılmış olsun, her türlü durumda mutlak surette vakit geçirmeden en yakın sağlık kuruluşuna gitmelidir!!!

2- Bireyin Beslediği Hayvanını Kontrol Altına Alması

Keza evcil hayvanlarda düzenli bakım-besleme, tımar ve temizlik işlemleri de birey tarafından yapılması gerekenler arasındadır. Bunlarla birlikte kene olaylarında veteriner hekim hizmetlerinden yararlanabilir.

3- Bireyin Yaşam Alanlarını Kontrol Altına Alması

İnsanlar yaşam alanları olarak iş alanları ve ikamet ettikleri meskenleri kullanırlar. Kenelerle daha çok kırsalda tarla, bağ, bahçe ve mera gibi çalışma alanlarında karşılaştıkları için öncelikle bu alanları kontrol altına alması gerekir. Bununla birlikte yaşamında mesken olarak kullandığı ev ve hayvanlarına ait barınakların da kontrol altına alınması gerekir.

Tarla, Bağ, Bahçe, Mera Ve Piknik Alanlarını Kontrol Altına Alması

Birey yaşam alanlarından tarla, bağ, bahçe, mera ve piknik alanlarının kene ile bulaşması ve yerleşerek gelişmeleri, bu alanların kontrolsüzlüğü ile direkt ilişkilidir. Bu alanların kontrolsüzlüğünden yararlanan ve bu alanlardan beslenen ve de aynı zamanda bu alanlara keneleri taşıyan genellikle yabanıl memeli ve kanatlılardır. KKKA vektörü Hyalomma marginatum'un başta domuzlar olmak üzere yaban tavşanı ile diğer kemiriciler ve yerden beslenen kanatlılarla insan yaşam alanına girdikleri unutulmamalıdır.
İşte bu hayvanların insan yaşam alanlarına girmelerini önlemek amacıyla; yaşam alanı olarak kullanılan arazinin etrafı ince delikli tel örgüler, çitler veya duvarla toprakla derinden (yaklaşık 50-60 cm.) çok iyi bağlantısı yapılarak, etrafları çevrilmelidir. Böylece içeriye keneleri taşıyabilecek yaban hayvanlarının girmesi önlenerek, kontrollü tarla, bahçe, mera (Gelişmiş ülkelerde örnekleri var) ve piknik alanları oluşturulmalıdır.
Özellikle piknik amacı ile her kırsal alan, her akan suyun başı, her ağaç altı v.b. kullanılmamalıdır, çünkü bu alanlar öncelikle kene taşıyan yabanıl ve evcil hayvanlara aittir.

Ev ve Hayvan Barınaklarını Kontrol Altına Alması
İnsan ve hayvan meskenleri çağa uygun standartlara kavuşturulmalıdır. En basit olarak ev ve hayvan barınaklarının tavan, taban ile özellikle iç-dış duvar yüzlerinde, keza avlu duvarlarının iç-dış yüzeylerinde kenelerin saklanabileceği çatlak, yarık, delik olmamalı; varsa bunlar sıvanarak kapatılmalı.

Devlet Tarafından Yapılması Gerekenler:

İlgili bakanlık yetkilileri (Sağlık Bakanlığı; Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığı) ve üniversitelerin ilgili alan elemanları bir araya gelerek;

* "BİLİNMESİ GEREKENLER" başlığı altında ifade edilen her türlü bilinçsizlikler, kontrolsüzlükler ve benzeri diğer olumsuzluklar üzerine gidilmeli ve bu bilinçsiz kontrolsüz ve olumsuz yaşam tarzı ve yaşam alanları yaşamımızdan çıkarılmalıdır.

* Bununla ilgili yasal ve sosyal düzenlemeler gerçekleştirilmeli.

* Zaten bilinmesi gereken kriterlerin tamamının çözümü halinde, çağdaş yaşam modeli ve dolayısı ile sağlıklı yaşamda gerçekleşmiş olacaktır.

Ayrıca ülke çapında kene türleri, kenelerin mevsimsel aktiviteleri ile kenelerin taşıdıkları hastalık etkenlerinin saptanması konularında ilgili bakanlık-üniversite işbirliği ile projeler üretilip, bu projelerde çalışacak ekip veya takımlar oluşturularak kenelerle mücadele noktasında nasıl barışık yaşanacağı yere gelinecektir.
Sonuç olarak yukarıda ifade edilen gerek devlet tarafından ve gerekse birey tarafından, gerekse devlet-birey işbirliği ile yapılması gerekenler, kısmen veya tamamen yerine getirilirse, keneli ortamda keneden korkmadan veya kenesiz bir ortam oluşturularak, dolayısı ile kenelerin taşıdığı KKKA'da dahil olmak üzere yaklaşık 200'e yakın hastalıktan korkmadan yaşamak mümkündür!!!

Zaten bilgi çağında, yani zamanımızda bunların hepsi bir arada, bütün olarak düşünüldüğünde doğru yaşamın temel prensipleri olduğu görülür.


www.sagliktagundem.com sitesinden 28.3.2024 14:17:29 tarihinde yazdırılmıştır.