Sigara paketlerinin üzerinde yer alan resimli sağlık uyarılarının etkili olduğu, ancak uzun süre aynı resimlerin kullanılması durumunda zamanla yadırgandığı ve etkilerinin azaldığı belirtiliyor.
Dünyada 198 ülkeden 77’sinde sigara paketleri üzerinde resimli sağlık uyarılarına yer verilmesi zorunluluğu bulunuyor. Türkiye, bu uygulamada en başarılı ülkeler arasında 7. sırayla yer alıyor. Bu alanda ilk sırayı alan Tayland’da satılan sigara paketlerinin ön ve arka yüzlerinde % 85 oranında resimli uyarı bulunuyor. İkinci sıradaki Avustralya’da ise paketlerin ön yüzünde % 70, arka yüzünde % 90 resimli uyarı yer alıyor. Türkiye’de sigara paketlerinin üzerinde resimli uyarılara % 65 yer veriliyor.
Avustralya’da 2012 yılından beri sigara paketlerinin üzerinde firmaların logoları bile bulunmuyor. Tek tip paketlerin üzerinde sadece resimli sağlık uyarıları yer alıyor.
Sigara paketlerine bu uyarıların konulması uygulaması, Türkiye’nin de taraf olduğu DSÖ Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi’ne (DSÖ TKÇS) göre yapılıyor. Bu sözleşmenin 11’inci maddesinde belirtilen uygulama kılavuzunda; tütün ürünü paketleri üzerinde yer alan iyi tasarlanmış, çarpıcı ve büyük boyutlu resimli sağlık uyarılarının yer alması öngörülüyor.
Bu uygulamanın tütün kullanımının zararları konusunda farkındalığı artırmak, tütün kullanımını aşağı çekmek için en maliyet etkin yöntem olduğu ifade ediliyor.
Uyarıların etkilerinin mesajın çarpıcılığına gösteriliş biçimine, paket üzerinde yer alışına göre değiştiği belirtiliyor.
Uyarı tasarımlarının ve mesajların belli periyotlarla değiştirilmesinin de sigarayı bırakma konusunda etkiyi artırdığına dikkat çekiliyor.

TÜRKİYE'DEKİ DURUM

Sağlık Enstitüsü Derneği Başkanı Prof. Dr. Elif Dağlı, Türkiye’deki uygulama ile ilgili şu bilgileri veriyor:
"Türkiye’de paketlerin ön yüzünde % 65 oranında, AB sağlık uyarısı kütüphanesi kaynaklı 14 adet ‘birleşik uyarı’ adı verilen resimli sağlık uyarıları ile arka yüzde yine % 65 oranında, 2 adet ‘genel uyarı’ adı verilen yazılı sağlık uyarıları rotasyonla kullanılıyor. Türkiye’nin en iyi uygulama yapan ülkeler sıralamasında yedinci sırada yer alması, AB’den çok daha önce % 65 büyüklükte sağlık uyarısı uygulaması başlatmış olması, hatta Avrupa’da öncü ülke olmasının başarı hanesine yazılması gerekiyor.”
Dağlı, Türkiye’de 2010 yılından beri aynı uyarıların kullanılmasının “kanıksama” nedeni olduğuna işaret ediyor ve şunları söylüyor:
“Türkiye’de halen kullanılan bazı resimli sağlık uyarılarının, AB sağlık uyarısı kütüphanesindeki uyarıların ne kadar etkili olduğu konusunda yapılan araştırmalarda bunların saptanan en etkisiz uyarılar arasında olduğu biliniyor. Türkiye’de sağlık uyarıları paketlerin ön ve arka yüzeylerinde, paketin altından başlamak üzere % 65 oranında kullanılıyor; üst kısımda ise marka ve logolar yer alıyor. Oysa DSÖ TKÇS kuralına göre, sağlık uyarılarının paketlerin üst kısmından başlaması gerekiyor. Birçok ülke artık paketlerin üzerinde kullanılacak sağlık uyarılarını kapsamlı etki analizinden geçirdikten sonra, belirlediği en etkili resimli uyarıları kullanıma sokuyor. Uyarılarda kullanılan görselleri ve mesajları da şimdiye kadar dört-beş kez yenilemiş durumda. Türkiye’nin de kısa sürede sağlık uyarılarını DSÖ TKÇS kriterlerine uygun olarak yenilemek üzere, seçim usul ve kriterlerini belirlemesi ve etkili yeni uyarıları devreye sokması bekleniyor"