Down sendromlu bireyler ve yakınlarıyla yüz yüze görüşülerek yapılan bir araştırma, down sendromluların tamamına yakınının çalışmak istediklerini ortaya koydu. Araştırma, Sabancı Vakfı Hibe Programları desteği ile devam eden Bağımsızım Çünkü Çalışıyorum Programı kapsamında Down Sendromu Derneği ve Anadolu Üniversitesi Özel Eğitim Bölümü Zihin Engellilerin Eğitimi Anabilim Dalı öğretim elemanlarının işbirliğiyle gerçekleştirildi.

“PARA KAZANMAK İSTİYORUM”

Türkiye’de Down Sendromlu Bireylerin İstihdamı İçin Beklentiler Araştırması’na göre Down sendromlu bireylerin yüzde 98’i çalışmak istediğini belirtti. Neden çalışmak istedikleri sorusunda ise birden fazla seçenek arasından  yüzde 72 ile “para kazanmak” en çok tercih edilen sebep oldu.  Bunu yüzde 54 ile ailesine destek olmak, yüzde 48 ile arkadaş edinmek ve evlenmek, yüzde 24 ile istediklerini almak ve yüzde 22 ile de zaman geçirmek izledi. 

EN ÇOK HİZMET SEKTÖRÜ TERCİH EDİLİYOR

Bireylerin en çok tercih ettiği işler sırasıyla garsonluk, ofis işi, temizlik ve otel görevlisi oldu. Bunları yine sırasıyla kuaförlük, mağaza görevliliği, market görevliliği takip etti.
Bireylerin yüzde 74’ü bir işe girebilmek için hiçbir girişimde bulunmadığını, yüzde 13’ü kursa katıldığını, yüzde 10’u işyerleriyle görüştüğünü ancak kabul edilmediğini, yüzde 2’si belediye ile görüştüğünü dile getirdi. 
Bireylerin yüzde 30’u çok işçi çalıştıran yerlerde ve devlet kurumlarında, yüzde 22’si evde, yüzde 20’si korumalı işyerlerinde, yüzde 15’si az işçi çalıştıran yerlerde çalışmak istediğini belirtirken yüzde 4’ü bir fikri olmadığını ifade etti. Aile beklentileri ile karşılaştırıldığında gençlerin çalışma ortamları ile ilgili beklentilerinin daha farklı olduğu görüldü. Araştırmada, Down sendromlu bireylerin korumalı işyerlerini tercih konusunda aileleri kadar istekli olmadıkları ortaya çıktı.

AİLELER İSTİYOR AMA GİRİŞİMDE BULUNMUYOR

Ailelerle yapılan görüşmelerden çıkan sonuçlar ise ailelerin yüzde 78’inin çocuklarının işe girmesiyle ilgili daha önceden hiçbir girişimde bulunmadığını ortaya koydu. Ailelerin yüzde 33’ü çocuklarının çalışmaya başlamasıyla özgüven kazanmasını, yüzde 24’ü sosyal ilişkilerinin gelişmesini, yüzde 16’sı çocuklarının kendi hayatlarını sürdürebilir hale gelmesini ve yüzde 16’sı kendi hayatlarını yönetmeyi öğrenmesini beklediğini belirtti. Yani kişisel gelişim ve bağımsızlık ana hedef.

AİLELERLE ÇOCUKLARININ SEKTÖR SEÇİMLERİ AYNI OLDU

Ailelerin yüzde 31’i ilk tercih olarak çocuklarının restoran, lokanta veya kafede çalışmasını istediğini ifade ederken, yüzde 18’i turizm ve otelcilik, yüzde 12’si ise market sektörünü seçti. Mağazacılık sektörü aileler tarafından ikinci seçenek olarak tercih edildi. Ailelerin bu sektörler içerisinde çocukları için tercih ettiği işler ise getir-götür, ofis ve temizlik işleri oldu.

AİLELERİN YÜZDE 84’Ü İŞ KOÇU DESTEĞİ İSTİYOR

Ailelerin yüzde 43’ü çocuklarının haftanın beş günü yarım gün şeklinde, yüzde 31’i ise çocuklarının tam zamanlı, yani haftanın beş günü günde sekiz saat şeklinde çalışmasını istiyor. Aileler çocuklarının serbest piyasa koşullarında ya da korumalı işyerlerinde çalışmaları konusunda ise eşit oranda görüşe sahipler ancak %84’ü çocuklarının işe alışma aşamasında iş koçu ile çalışmasını talep ediyor. Bu da bize gösteriyor ki ailelerin önceliği çocuklarının güvenliği ve çalıştıkları işte başarılı olmalarını sağlayacak düzenlemelerin olması.

Ücret politikaları açısından beklentilere bakıldığında ailelerin %39’u çocuklarının çalışması durumunda asgari ücret kazanmasını, yüzde 20’si çocuklarının aynı işi yapan kişilerle aynı ücreti almalarını istediğini belirtti. Yüzde 29’unun ise hiçbir ücret beklentisi yok.

AİLELER İŞ BİRLİĞİNE HAZIR

Bu sürece destek olmak için, ailelerin yüzde 33’ü çocuklarını iş yerinde nasıl davranacakları konusunda evde destekleyebileceğini, yüzde 27’si iş yerine zamanında gitmelerini sağlayabileceğini, yüzde 24’ü iş koçuyla işbirliği yaparak yapılan çalışmaları evde destekleyebileceğini belirtti. Aileler çocuklarının çalışabilmesi için destek olmaya hazır. Yeter ki fırsat verilsin.

AİLELER EN ÇOK SOSYAL GÜVENCEYİ ÖNEMSİYOR

Ailelerin yüzde 80’ini çocuklarının çalıştıkları yerde sosyal güvencelerinin olmasını istiyor. Ailelerin bir diğer beklentisi ise çocuklarının yol parası ya da servis ve yemek parası haklarının olması. 

İŞVERENLER NE DÜŞÜNÜYOR?

Down sendromlu bireylerin istihdamı konusunda firma yetkilileriyle de görüşmeler başlatıldı. Gıda, konaklama, sağlık, ilaç sanayi, elektronik eşya, üretim, ambalaj ve giyim sektörlerindeki 20 şirketin insan kaynakları direktörleriyle yapılan görüşmelerin değerlendirmeleri hala devam ediyor. İlk gelen sonuçlar işverenlerin bu konuya sıcak yaklaştığını gösteriyor.
İşverenlerin %35’i hali hazırda zihinsel engelli bireylerle çalıştıklarını ifade ederken kalan %65’i işyerinde zihinsel yetersizliği olan birey çalıştırmadıklarını, ancak çalıştırmaya sıcak baktıklarını, bu bireylerle diğer çalışanları arasında çalışma performansı olarak bir fark olacağını düşündüklerini, ancak bu bireylerden beklentilerinin yüksek olmadığını dile getirdiler.

SONUÇLAR PANELDE AÇIKLANDI

Sabancı Vakfı desteği ile yürütülen Bağımsızım Çünkü Çalışıyorum Programı kapsamında Down Sendromu Derneği ve Anadolu Üniversitesi Özel Eğitim Bölümü Zihin Engellilerin Eğitimi Anabilim Dalı öğretim bölümüyle işbirliğiyle gerçekleştirilen araştırmanın sonuçları konuyla ilgili paydaşların katıldıkları bir panelde kamuoyuyla paylaşıldı.

Sabancı Vakfı, zihinsel engellilik alanında çalışan dernekler, iş uygulama okulları, Rehberlik Araştırma Merkezleri, Milli Eğitim Bakanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, İş-Kur, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İTO, TÜSİAD, MÜSİAD temsilcileri ile Down Sendromlu gençlerle çalışan Bimeks, Hilton İstanbul Bomonti Hotel & Conference Center, Ravago Petrokimya, Deichmann, ISS Catering Türkiye, Big Chefs, Bantaş, Lavazza Café yetkililerinin de katıldığı panele, Avrupa Down Sendromu Birliği Başkanı Anna Contardi de konuk olarak katıldı. 51 aile ve 46 Down sendromlu bireyle anket çalışması, ardından 21 aile ve 20 insan kaynakları uzmanıyla görüşme yapılarak toplanan verilerin açıklandığı panelin açılış konuşmasını Down Sendromu Derneği Başkanı Gün Bilgin yaptı. Bilgin iş koçluğu programının önemine vurgu yaptı.

Sabancı Vakfı’nı temsilen toplantıya katılan Programlar ve Uluslararası İlişkiler Direktörü Rana Kotan, Sabancı Vakfı olarak her zaman gündemde tuttukları engelli hakları mücadelesinin birçok kurum ve kuruluşun projeler yaptığı bir alan haline gelmesinden duydukları memnuniyeti dile getirdi.

İş koçluğu programı ve Türkiye uygulamasının anlatıldığı sunumun ardından İŞKUR İl Müdürü Muharrem Coşkun ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İl Müdürü Önal İnaltekin istihdam sağlayan firmaların yöneticilerine plaket verdi.

Toplantının iyi uygulamalar bölümünde Avrupa Down Sendromu Birliği Başkanı Anna Contardi İtalya’daki uygulamalara ilişkin bilgiler verdi. Down sendromlu gençlerin kendi deneyimlerini aktardıkları bölümün sonrasında  saha çalışmalarının sonuçları açıklandı.